Punjab School Education Board

Class 11 Computer Application (2025-26)


ਪਿਆਰੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਓ, ਸੱਤ ਸ਼੍ਰੀ ਅਕਾਲ। ਇਸ ਆਰਟੀਕਲ ਵਿੱਚ ਤੁਸੀਂ ਜਮਾਤ 11ਵੀਂ ਦੇ ਕੰਪਿਊਟਰ ਐਪਲੀਕੇਸ਼ਨ ਦੇ ਸਾਰੇ ਪਾਠਾਂ ਦੇ ਅਭਿਆਸ ਦੀ ਦੁਹਰਾਈ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋ। ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਸਬੰਧਤ ਪਾਠਾਂ ਦੇ ਲਿੰਕ ਤੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰਕੇ ਤੁਸੀਂ ਇਹਨਾਂ ਪਾਠਾਂ ਦਾ ਅਭਿਆਸ ਨੋਟ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋ।

ਵਿਸ਼ਾ :- ਕੰਪਿਊਟਰ ਐਪਲੀਕੇਸ਼ਨ

ਜਮਾਤ : 11ਵੀਂ

ਪਾਠ : 1 ਸੂਚਨਾਂ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਦੇ ਮੁੱਡਲੇ ਸਿਧਾਂਤ

1. ਬਹੁਪੰਸਦੀ ਪ੍ਰਸ਼ਨ:

1. ਇੱਕ ਕੰਪਿਊਟਰ ਗਣਿਤਿਕ ਗਣਨਾਵਾਂ ਕਰਦੇ ਸਮੇਂ ਆਮ ਮਨੁੱਖਾਂ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਬਹੁਤ ਤੇਜ਼ ____ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ। 

a. ਮੈਮੋਰੀ               b. ਰਫ਼ਤਾਰ            c. ਪ੍ਰੋਸੈਸਿੰਗ            d. ਕੰਟਰੋਲ

2. ਇੱਕ ਜਾਏਸਟਿਕ ਇੱਕ ____ ਪੁਆਇੰਟਿੰਗ ਡਿਵਾਈਸ ਹੈ।

a. ਇਨ-ਲਾਈਨ      b. ਇਨਸਿਕਿਉਰ    C. ਇਨਪੁੱਟ           d.ਆਊਟਪੁੱਟ

3. ਸਕੈਨਰ ਇਕ ਡਾਕੂਮੈਂਟ ਜਾਂ ਫੋਟੋ ਨੂੰ ਇੱਕ ____ ਫਾਈਲ ਵਿਚ ਬਦਲਦਾ ਹੈ।

a. ਪਰੋਪਰ             b. ਡਿਜੀਟਲ          c. ਕੋਡਿਡ               d. ਯੂਜਲੈਸ

4. ਇੱਕ ____ ਇੱਕ ਡਿਸਪਲੇ ਡਿਵਾਈਸ ਹੈ ਜੋ ਯੂਜ਼ਰ ਨੂੰ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਉਂਗਲੀ ਜਾਂ ਸਟਾਈਲਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਇੱਕ ਕੰਪਿਊਟਰ ਨਾਲ ਇੰਟਰੈਕਟ ਕਰਨ ਦੀ ਆਗਿਆ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।

a. ਟਚ ਸਕਰੀਨ    b. ਜਏ-ਸਟਿੱਕ        C. ਕੀਬੋਰਡ            d. ਪ੍ਰਿੰਟਰ

5. ਇੱਕ ਪ੍ਰਿੰਟਰ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਡਾਕੂਮੈਂਟ ਦੀ ____ ਤਿਆਰ ਕਰਨਾ ਹੈ।

a. ਹਾਰਡ ਕਾਪੀ     b. ਸਾਫਟ ਕਾਪੀ     C. ਦੋਵੇਂ a ਅਤੇ b    d. ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕੋਈ ਨਹੀਂ

 

2. ਖਾਲੀ ਥਾਵਾਂ ਭਰੋ:

1. ਡਾਟਾ ਜੋ ਅਸੀਂ ਕੰਪਿਊਟਰ ਵਿਚ ਦਾਖਲ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਉਸਨੂੰ ____ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਉੱਤਰ :- ਇਨਪੁੱਟ

2. ਕੰਪਿਊਟਰ ਇੱਕ ਸੈਕਿੰਡ ਦੇ ____ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਹਦਾਇਤ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ।

ਉੱਤਰ :- ਅਰਬਾਂ (Billions)

3. ਸਪੀਕਰ ਅਤੇ ਹੈੱਡਫੋਨ ਯੂਜ਼ਰ ਨੂੰ ____ ਆਉਟਪੁੱਟ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੇ ਹਨ।

ਉੱਤਰ :- ਆਡੀਓ

4. ਇਕ ਸੈਕੰਡਰੀ ਸਟੋਰੇਜ ਡਿਵਾਈਸ ਇੱਕ _____ ਸਟਰੋਜ ਡਿਵਾਈਸ ਹੈ।

ਉੱਤਰ :- ਅਸਥਾਈ (non-volatile)

5. ਓਪਰੇਟਿੰਗ ਸਿਸਟਮ ਯੂਜ਼ਰ ਅਤੇ ਹਾਰਡਵੇਅਰ ਵਿਚਕਾਰ ਇੱਕ ____ ਦੇ ਤੱਰ ਤੇ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ।

ਉੱਤਰ :- ਇੰਟਰਫੇਸ

 

3. ਪੂਰੇ ਰੂਪ ਲਿਖੋ:

  1. Wi-Fi – Wireless Fidelity
  2.  CPU – Central Processing Unit
  3.  ROM – Read Only Memory
  4. RAM – Random Access Memory
  5. GPS – Global Positioning System
  6. OS – Operating System
  7. GUI – Graphical User Interface
  8. CU – Control Unit
  9. ALU – Arithmetic Logic Unit
  10.  IoT – Internet of Things
  11. USB – Universal Serial Bus
  12.  BIOS – Basic Input Output System
  13. VDU – Visual Display Unit

 

4. ਛੋਟੇ ਉੱਤਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1. ਕੰਪਿਊਟਰ ਕੀ ਹੈ? ਇਸਦੇ ਚਾਰ ਮੁੱਖ ਕੰਮ ਕੀ ਹਨ?
ਉੱਤਰ :-ਕੰਪਿਊਟਰ ਇੱਕ ਇਲੈਕਟ੍ਰਾਨਿਕ ਮਸ਼ੀਨ ਹੈ ਜੋ ਨਿਰਦੇਸ਼ਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਡਾਟਾ ਨੂੰ ਪ੍ਰੋਸੈਸ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਇਨਪੁੱਟ ਲੈਂਦਾ ਹੈ, ਪ੍ਰੋਸੈਸ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਆਉਟਪੁੱਟ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਡਾਟਾ ਨੂੰ ਸਟੋਰ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਕੰਪਿਊਟਰ ਤੇਜ਼ੀ ਅਤੇ ਸਹੀਤਾ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2. ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੀਆਂ ਸੀਮਾਵਾਂ ਜਾਂ ਕਮੀਆਂ ਕੀ ਹਨ?
ਉੱਤਰ :- ਕੰਪਿਊਟਰ ਵਿਚ ਆਪਣੀ ਸੋਚਣ ਜਾਂ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਨ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ। ਇਹ ਸਿਰਫ ਦਿੱਤੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ਾਂ ਤੇ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸਦੇ ਨਿਰਭਰ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਜੇਕਰ ਨਿਰਦੇਸ਼ ਗਲਤ ਹੋਣ ਤਾਂ ਨਤੀਜੇ ਵੀ ਗਲਤ ਆ ਸਕਦੇ ਹਨ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3. ਪ੍ਰਾਈਮਰੀ ਸਟੋਰੇਜ ਕੀ ਹੈ? ਵਿਆਖਿਆ ਕਰੋ।
ਉੱਤਰ :- ਪ੍ਰਾਈਮਰੀ ਸਟੋਰੇਜ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ RAM ਅਤੇ ROM, ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੀ ਮੁੱਖ ਮੈਮੋਰੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਡਾਟਾ ਨੂੰ ਅਸਥਾਈ ਜਾਂ ਸਥਾਈ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਸੰਭਾਲਦੀ ਹੈ। ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੀ ਪ੍ਰੋਸੈਸਿੰਗ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸਾਰਾ ਡਾਟਾ ਇਥੇ ਹੀ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4. ਸੈਕੰਡਰੀ ਸਟੋਰੇਜ ਕੀ ਹੈ? ਵਿਆਖਿਆ ਕਰੋ।
ਉੱਤਰ :- ਸੈਕੰਡਰੀ ਸਟੋਰੇਜ ਉਹ ਮੀਡੀਆ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਡਾਟਾ ਨੂੰ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਲਈ ਸੰਭਾਲਣ ਲਈ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਹਾਰਡ ਡਿਸਕ, SSD, CD, Pen Drive ਆਦਿ ਇਸਦੇ ਉਦਾਹਰਨ ਹਨ। ਇਹ ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਸਟੋਰੇਜ ਨਾਲੋਂ ਸਸਤੇ ਅਤੇ ਵੱਡੀ ਸਟੋਰੇਜ ਸਮਰੱਥਾ ਵਾਲੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5. ਯੂਟਿਲਿਟੀ ਸਾਫਟਵੇਅਰ ਕੀ ਹੈ? ਵਿਆਖਿਆ ਕਰੋ?
ਉੱਤਰ :- ਯੂਟਿਲਿਟੀ ਸਾਫਟਵੇਅਰ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੀ ਸੰਭਾਲ ਅਤੇ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਸੁਧਾਰਣ ਵਾਲੇ ਸਾਧਨ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਡਿਸਕ ਕਲੀਨਅਪ, ਡਾਟਾ ਬੈਕਅਪ, ਐਂਟੀਵਾਇਰਸ ਵਰਗੀਆਂ ਸੇਵਾਵਾਂ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਕੰਪਿਊਟਰ ਨੂੰ ਤੇਜ਼ ਤੇ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6. GPS ਦੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਦਿਓ।
ਉੱਤਰ :- GPS (Global Positioning System) ਇੱਕ ਉਪਗ੍ਰਹਿ-ਅਧਾਰਤ ਨੈਵੀਗੇਸ਼ਨ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਹੈ। ਇਹ ਦੁਨੀਆਂ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਵੀ ਥਾਂ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਅਤੇ ਦਿਸ਼ਾ ਬਾਰੇ ਸਹੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। GPS ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਸਫਰ, ਟਰੈਕਿੰਗ ਅਤੇ ਖੋਜ ਕਾਰਜਾਂ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7. ਬਲੂਟੁੱਥ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਕਰੋ।
ਉੱਤਰ :- ਬਲੂਟੁੱਥ ਇੱਕ ਛੋਟੀ ਦੂਰੀ ਵਾਲੀ ਵਾਇਰਲੈੱਸ ਤਕਨੀਕ ਹੈ। ਇਸ ਰਾਹੀਂ ਡਿਵਾਈਸਾਂ ਵਿਚ ਡਾਟਾ, ਆਡੀਓ ਜਾਂ ਹੋਰ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਾ ਅਦਾਨ-ਪ੍ਰਦਾਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਮੋਬਾਈਲ, ਹੈੱਡਫੋਨ, ਅਤੇ ਕੰਪਿਊਟਰ ਡਿਵਾਈਸਾਂ ਵਿੱਚ ਆਮ ਹੈ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8. Wi-Fi ਕੀ ਹੈ?
ਉੱਤਰ :- Wi-Fi ਇੱਕ ਤਕਨੀਕ ਹੈ ਜੋ ਕੰਪਿਊਟਰ, ਮੋਬਾਈਲ ਅਤੇ ਹੋਰ ਡਿਵਾਈਸਾਂ ਨੂੰ ਵਾਇਰਲੈੱਸ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਜਾਂ ਨੈਟਵਰਕ ਨਾਲ ਜੋੜਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਰਾਊਟਰ ਰਾਹੀਂ ਕੰਮ ਕਰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਘਰ, ਦਫ਼ਤਰ ਜਾਂ ਜਨਤਕ ਥਾਵਾਂ 'ਤੇ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9. ਕਲਾਊਡ ਕੰਪਿਊਟਿੰਗ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਕਰੋ।
ਉੱਤਰ :- ਕਲਾਊਡ ਕੰਪਿਊਟਿੰਗ ਵਿੱਚ ਡਾਟਾ ਅਤੇ ਐਪਲੀਕੇਸ਼ਨ ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਰਾਹੀਂ ਉਪਲਬਧ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਉਪਭੋਗਤਾ ਜਿੱਥੇ ਵੀ ਹੋਣ, ਉਹ ਆਪਣੇ ਡਾਟਾ ਨੂੰ ਐਕਸੈੱਸ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਲਾਗਤ ਘਟਾਉਂਦੀ ਅਤੇ ਡਾਟਾ ਸੁਰੱਖਿਆ ਨੂੰ ਸੁਧਾਰਦੀ ਹੈ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 10. ਆਰਟੀਫੀਸ਼ੀਅਲ ਇੰਟੇਲੀਜੈਂਸ ਕੀ ਹੈ?
ਉੱਤਰ :- ਆਰਟੀਫੀਸ਼ੀਅਲ ਇੰਟੇਲੀਜੈਂਸ (AI) ਮਸ਼ੀਨਾਂ ਨੂੰ ਮਨੁੱਖੀ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਸੋਚਣ, ਸਿੱਖਣ ਅਤੇ ਨਿਰਣਏ ਲੈਣ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। AI ਰੋਬੋਟਿਕਸ, ਹੈਲਥਕੇਅਰ, ਅਤੇ ਗੇਮਿੰਗ ਵਰਗੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਮਸ਼ੀਨਾਂ ਨੂੰ ਹੋਸ਼ਿਆਰ ਬਣਾਉਂਦੀ ਹੈ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 11. ਈ-ਕਾਮਰਸ ਅਤੇ ਆਨਲਾਈਨ ਸ਼ਾਪਿੰਗ ਕੀ ਹੈ?
ਉੱਤਰ :- ਈ-ਕਾਮਰਸ ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਰਾਹੀਂ ਸਮਾਨ ਅਤੇ ਸੇਵਾਵਾਂ ਦੀ ਖਰੀਦ-ਫਰੋਖਤ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਹੈ। ਆਨਲਾਈਨ ਸ਼ਾਪਿੰਗ ਵਿੱਚ ਉਪਭੋਗਤਾ ਘਰ ਬੈਠੇ ਸਮਾਨ ਆਰਡਰ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਆਸਾਨੀ ਅਤੇ ਰਾਹਤ ਦਿੰਦੀ ਹੈ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 12. ਫਾਈਰਵਾਲ ਕੀ ਹੈ?
ਉੱਤਰ :- ਫਾਈਰਵਾਲ ਇੱਕ ਨੈਟਵਰਕ ਸੁਰੱਖਿਆ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਹੈ ਜੋ ਅਣਚਾਹੀ ਆਕਸੇਸ ਨੂੰ ਰੋਕਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਕੰਪਿਊਟਰ ਜਾਂ ਨੈਟਵਰਕ ਨੂੰ ਹੇਕਿੰਗ ਅਤੇ ਵਾਇਰਸ ਹਮਲਿਆਂ ਤੋਂ ਬਚਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਫਾਈਰਵਾਲ ਡਾਟਾ ਟ੍ਰੈਫਿਕ ਨੂੰ ਫਿਲਟਰ ਕਰਦਾ ਹੈ।

 

5. ਵੱਡੇ ਉੱਤਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ:

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1. ਕੰਪਿਊਟਰ ਸਿਸਟਮ ਦੀਆਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਕਰੋ।

ਉੱਤਰ :- ਕੰਪਿਊਟਰ ਸਿਸਟਮ ਇੱਕ ਐਲੈਕਟ੍ਰਾਨਿਕ ਯੰਤਰ ਹੈ ਜੋ ਇਨਪੁੱਟ ਡਾਟਾ ਨੂੰ ਪ੍ਰੋਸੈਸ ਕਰਕੇ ਨਤੀਜੇ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੀਆਂ ਮੁੱਖ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਤੇਜ਼ੀ (Speed), ਸ਼ੁੱਧਤਾ (Accuracy), ਆਟੋਮੇਸ਼ਨ (Automation), ਵਿਸ਼ਵਾਸਯੋਗਤਾ (Reliability), ਵਿਭਿੰਨਤਾ (Versatility), ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਾਲ ਸਟੋਰੇਜ ਸਮਰੱਥਾ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਕੰਪਿਊਟਰ ਲੱਖਾਂ ਗਣਨਾਵਾਂ ਸੈਕਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖੀ ਗਲਤੀਆਂ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਹੈ। ਇਹ ਆਪਣੇ ਕੰਮ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਨਿਰਭਰਯੋਗ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਇਹ ਲਗਾਤਾਰ ਬਿਨਾਂ ਥੱਕੇ ਕੰਮ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸਦੀ ਆਟੋਮੇਟਿਕ ਕੁਸ਼ਲਤਾ ਉਪਭੋਗਤਾ ਦੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ਾਂ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਵੀ ਕਈ ਕੰਮ ਸਵੈਚਲਿਤ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਕੰਪਿਊਟਰ ਵਿਚ ਡਾਟਾ ਅਤੇ ਕਾਰਜ ਦੀਆਂ ਵੱਖ ਵੱਖ ਕਿਸਮਾਂ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲਣ ਦੀ ਵਿਸ਼ਾਲ ਯੋਗਤਾ ਹੈ। ਇਹ ਹਰ ਖੇਤਰ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਵਿਗਿਆਨ, ਵਿਹਾਰ, ਸਿੱਖਿਆ, ਰੱਖਿਆ ਆਦਿ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਮਹੱਤਤਾ ਸਾਬਤ ਕਰ ਚੁੱਕਾ ਹੈ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2. ਕੰਪਿਊਟਰ ਸਿਸਟਮ ਦੇ ਕੰਪੋਨੈਂਟਸ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਕਰੋ।

ਉੱਤਰ :- ਕੰਪਿਊਟਰ ਸਿਸਟਮ ਨੂੰ ਤਿੰਨ ਮੁੱਖ ਭਾਗਾਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ: ਹਾਰਡਵੇਅਰ, ਸਾਫਟਵੇਅਰ ਅਤੇ ਯੂਜ਼ਰ। ਹਾਰਡਵੇਅਰ ਉਹ ਭੌਤਿਕ ਭਾਗ ਹਨ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਮੋਨੀਟਰ, ਕੀਬੋਰਡ, ਮਾਊਸ, ਅਤੇ ਮਦਰਬੋਰਡ। ਇਹ ਹਿਸੇ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੀ ਜੰਤਰਿਕ ਢਾਂਚਾ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਸਾਫਟਵੇਅਰ ਉਹ ਨਿਰਦੇਸ਼ਾਂ ਦਾ ਸਮੂਹ ਹੈ ਜੋ ਹਾਰਡਵੇਅਰ ਨੂੰ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲਈ ਆਦੇਸ਼ ਦਿੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਓਪਰੇਟਿੰਗ ਸਿਸਟਮ ਅਤੇ ਐਪਲੀਕੇਸ਼ਨ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ। ਯੂਜ਼ਰ ਉਹ ਵਿਅਕਤੀ ਹੈ ਜੋ ਕੰਪਿਊਟਰ ਨਾਲ ਇੰਟਰੈਕਟ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸ ਦਾ ਉਪਯੋਗ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਤਿੰਨੋ ਕੰਪੋਨੈਂਟ ਮਿਲ ਕੇ ਕੰਪਿਊਟਰ ਸਿਸਟਮ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਅਤੇ ਉਤਪਾਦਕ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3. ਇਨਪੁੱਟ ਯੂਨਿਟ ਕੀ ਹੈ? ਕਿਸੇ ਚਾਰ ਇਨਪੁੱਟ ਡਿਵਾਈਸਾਂ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਕਰੋ।

ਉੱਤਰ :- ਇਨਪੁੱਟ ਯੂਨਿਟ ਉਹ ਭਾਗ ਹੈ ਜੋ ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਵੱਲੋਂ ਡਾਟਾ ਅਤੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ ਕੰਪਿਊਟਰ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਕਰਨ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕੁਝ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਇਨਪੁੱਟ ਡਿਵਾਈਸ ਹਨ: ਕੀਬੋਰਡ, ਜੋ ਲਿਖਤੀ ਡਾਟਾ ਦਾਖਲ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਅੱਖਰ ਜਾਂ ਅੰਕ; ਮਾਊਸ, ਜੋ ਸਕ੍ਰੀਨ 'ਤੇ ਕਰਸਰ ਨੂੰ ਚਲਾਉਣ ਅਤੇ ਚੁਣਾਉਣ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ; ਸਕੈਨਰ, ਜੋ ਲਿਖਤੀ ਜਾਂ ਛਪੇ ਹੋਏ ਡੌਕੂਮੈਂਟਸ ਨੂੰ ਡਿਜੀਟਲ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਬਦਲਦਾ ਹੈ; ਅਤੇ ਮਾਈਕ੍ਰੋਫੋਨ, ਜੋ ਆਵਾਜ਼ ਨੂੰ ਡਿਜੀਟਲ ਸਿਗਨਲ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲ ਕਰਕੇ ਕੰਪਿਊਟਰ ਨੂੰ ਭੇਜਦਾ ਹੈ। ਇਨਪੁੱਟ ਯੂਨਿਟ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਸਹੀ ਅਤੇ ਤੇਜ਼ ਡਾਟਾ ਦਾਖਲ ਕਰਨਾ ਹੈ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4. ਆਉਟਪੁੱਟ ਡਿਵਾਈਸ ਕੀ ਹੈ? ਕਿਸੇ ਚਾਰ ਆਉਟਪੁੱਟ ਡਿਵਾਈਸਾਂ ਬਾਰੇ ਦੱਸੋ।

ਉੱਤਰ :- ਆਉਟਪੁੱਟ ਡਿਵਾਈਸ ਉਹ ਹਨ ਜੋ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰੋਸੈਸ ਕੀਤੇ ਗਏ ਡਾਟਾ ਨੂੰ ਉਪਭੋਗਤਾ ਲਈ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਕੁਝ ਆਮ ਆਉਟਪੁੱਟ ਡਿਵਾਈਸ ਹਨ: ਮੋਨੀਟਰ, ਜੋ ਡਾਟਾ ਨੂੰ ਵਿਜ਼ੂਅਲ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਵੇਖਾਉਂਦਾ ਹੈ; ਪ੍ਰਿੰਟਰ, ਜੋ ਕੰਪਿਊਟਰ ਡਾਟਾ ਦੀ ਹਾਰਡ ਕਾਪੀ ਤਿਆਰ ਕਰਦਾ ਹੈ; ਸਪੀਕਰ, ਜੋ ਆਡੀਓ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਨਤੀਜੇ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ; ਅਤੇ ਹੈੱਡਫੋਨ, ਜੋ ਨਿੱਜੀ ਤੌਰ ਤੇ ਆਵਾਜ਼ ਸੁਣਨ ਲਈ ਵਰਤਣ ਵਿੱਚ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਇਹਨਾਂ ਡਿਵਾਈਸਾਂ ਦੁਆਰਾ ਯੂਜ਼ਰ ਨੂੰ ਕੰਪਿਊਟਰ ਆਉਟਪੁੱਟ ਦੀ ਅਸਲੀ ਸਮਝ ਮਿਲਦੀ ਹੈ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5. ਸਾਫਟਵੇਅਰ ਕੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਸ਼੍ਰੇਣੀਬੱਧ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ?

ਉੱਤਰ :- ਸਾਫਟਵੇਅਰ ਨਿਰਦੇਸ਼ਾਂ ਅਤੇ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਸਮੂਹ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਕੰਪਿਊਟਰ ਹਾਰਡਵੇਅਰ ਨੂੰ ਨਿਰਦੇਸ਼ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਕਿਵੇਂ ਕੰਮ ਕਰੇ। ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ਤੇ ਦੋ ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ: ਸਿਸਟਮ ਸਾਫਟਵੇਅਰ, ਜੋ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੇ ਅੰਦਰੂਨੀ ਕੰਮਾਂ ਨੂੰ ਚਲਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਓਪਰੇਟਿੰਗ ਸਿਸਟਮ, ਅਤੇ ਐਪਲੀਕੇਸ਼ਨ ਸਾਫਟਵੇਅਰ, ਜੋ ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਦੀਆਂ ਖਾਸ ਲੋੜਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ MS Word, Excel ਆਦਿ। ਦੋਹਾਂ ਦੀ ਮਿਲੀ-ਝੁਲੀ ਕਾਰਵਾਈ ਨਾਲ ਕੰਪਿਊਟਰ ਸੰਪੂਰਨ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6. IT ਵਿੱਚ ਟਰੈਂਡ (ਰੁਝਾਨ) ਕੀ ਹਨ? ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕਿਸੇ ਪੰਜ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਕਰੋ।

ਉੱਤਰ :- ਆਧੁਨਿਕ IT ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਨਵੇਂ ਰੁਝਾਨ ਲਗਾਤਾਰ ਉਭਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਕੁਝ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਟਰੈਂਡ ਹਨ: (i) ਕਲਾਊਡ ਕੰਪਿਊਟਿੰਗ — ਡਾਟਾ ਅਤੇ ਐਪਲੀਕੇਸ਼ਨਾਂ ਨੂੰ ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਰਾਹੀਂ ਐਕਸੈਸ ਕਰਨਾ। (ii) ਆਰਟੀਫੀਸ਼ੀਅਲ ਇੰਟੈਲੀਜੈਂਸ (AI) — ਮਸ਼ੀਨਾਂ ਨੂੰ ਮਨੁੱਖੀ ਸੋਚ ਵਰਗੇ ਫੈਸਲੇ ਲੈਣ ਯੋਗ ਬਣਾਉਣਾ। (iii) ਸਾਇਬਰ ਸੁਰੱਖਿਆ — ਡਿਜੀਟਲ ਡਾਟਾ ਨੂੰ ਹੈਕਿੰਗ ਅਤੇ ਗਲਤ ਵਰਤੋਂ ਤੋਂ ਬਚਾਉਣਾ। (iv) ਬਲਾਕਚੇਨ ਤਕਨੀਕ — ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਅਤੇ ਪਾਰਦਰਸ਼ੀ ਡਿਜੀਟਲ ਲੈਣ-ਦੇਣ ਪ੍ਰਣਾਲੀ। (v) 5G ਤਕਨੀਕ — ਵੱਧ ਗਤੀਵਾਨ ਅਤੇ ਘੱਟ ਵਿਲੰਬ ਵਾਲੀ ਵਾਇਰਲੈੱਸ ਕੰਮਿਊਨੀਕੇਸ਼ਨ ਸੇਵਾ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7. ਸਿਸਟਮ ਸਾਫਟਵੇਅਰ ਕੀ ਹੈ? ਵਿਆਖਿਆ ਕਰੋ।

ਉੱਤਰ :- ਸਿਸਟਮ ਸਾਫਟਵੇਅਰ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੇ ਹਾਰਡਵੇਅਰ ਅਤੇ ਯੂਜ਼ਰ ਐਪਲੀਕੇਸ਼ਨਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਇੱਕ ਪੂਲ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੇ ਮੂਲ ਸੰਚਾਲਨ ਨੂੰ ਚਲਾਉਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਅਨੁਸਾਸਨ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਹਰ ਕੰਮ ਢੁਕਵੇਂ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਹੋਵੇ। ਓਪਰੇਟਿੰਗ ਸਿਸਟਮ (Windows, Linux) ਸਿਸਟਮ ਸਾਫਟਵੇਅਰ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਉਦਾਹਰਨ ਹਨ। ਇਸ ਦੇ ਇਲਾਵਾ, ਡਰਾਈਵਰ ਅਤੇ ਯੂਟਿਲਿਟੀ ਸਾਫਟਵੇਅਰ ਵੀ ਸਿਸਟਮ ਸਾਫਟਵੇਅਰ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੇ ਸਾਧਨ ਅਤੇ ਯੂਜ਼ਰ ਵਿਚਕਾਰ ਸੰਚਾਰ ਸਥਾਪਿਤ ਕਰਦੇ ਹਨ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8. ਕੰਪਿਊਟਰ ਸਿਸਟਮ ਦਾ ਬਲਾਕ ਡਾਇਗ੍ਰਾਮ ਬਣਾਓ ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਵੱਖ ਵੱਖ ਹਿੱਸਿਆਂ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਕਰੋ।

ਉੱਤਰ :- ਕੰਪਿਊਟਰ ਦਾ ਬਲਾਕ ਡਾਇਗ੍ਰਾਮ ਤਿੰਨ ਮੁੱਖ ਹਿੱਸਿਆਂ 'ਤੇ ਆਧਾਰਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ: Input Unit, CPU ਅਤੇ Output Unit। ਇਨਪੁੱਟ ਯੂਨਿਟ ਯੂਜ਼ਰ ਵੱਲੋਂ ਡਾਟਾ ਲੈਂਦਾ ਹੈ। CPU (Central Processing Unit) ਡਾਟਾ ਨੂੰ ਪ੍ਰੋਸੈਸ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਵਿੱਚ Control Unit ਅਤੇ Arithmetic Logic Unit (ALU) ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। Control Unit ਹਦਾਇਤਾਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਕੰਮ ਕਰਵਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਜਦਕਿ ALU ਗਣਿਤਕ ਅਤੇ ਤਰਕਸੰਗਤ ਗਣਨਾਵਾਂ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਆਉਟਪੁੱਟ ਯੂਨਿਟ ਪ੍ਰੋਸੈਸ ਹੋਇਆ ਡਾਟਾ ਯੂਜ਼ਰ ਨੂੰ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਦਿਖਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਤਿੰਨ ਹਿੱਸੇ ਮਿਲ ਕੇ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੀ ਕਾਰਗੁਜ਼ਾਰੀ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਦੇ ਹਨ।

 

ਪਾਠ : 2 ਨੰਬਰ ਸਿਸਟਮ ਅਤੇ ਲੌਜਿਕ ਗੇਟਸ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1. ਬਹੁਪਸਦੀ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

 1. ਇੱਕ ਨੰਬਰ ਸਿਸਟਮ ਜੋ 16 ਵੱਖ-ਵੱਖ ਚਿੰਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੀ ਹੈ ____ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

a. ਡੈਸਿਮਲ ਨੰਬਰ ਸਿਸਟਮ        b. ਬਾਇਨਰੀ ਨੰਬਰ ਸਿਸਟਮ       c. ਅੱਕਟਲ ਨੰਬਰ ਸਿਸਟਮ          d. ਹੈਕਸਾ ਡੇਸਿਮਲ ਨੰਬਰ ਸਿਸਟਮ

2. NAND GATE ਕਿਰਪਾ ਗੇਟ ਦਾ ਸੁਮੇਲ ਹੈ। 

a. AND, NOT          b. OR, NOT  c. AND,OR    d. NOT,XOR

3. OCTAL ਨੰਬਰ ਸਿਸਟਮ ਦਾ ਰੈਡਿਕਸ ਕੀ ਹੈ ?

a. 2     b.5     c. 8               d. 16

4. (38CB), विप्न घर भिमटभ री रावत है।

a. ਡੈਸਿਮਲ ਨੰਬਰ ਸਿਸਟਮ        b. ਬਾਇਨਰੀ ਨੰਬਰ ਸਿਸਟਮ       c. ਅੱਕਟਲ ਨੰਬਰ ਸਿਸਟਮ          d. ਹੈਕਸਾ ਡੈਸਿਮਲ ਨੰਬਰ ਸਿਸਟਮ

5. ਇਸ ਸੰਖਿਆ ਦਾ ਮੁੱਲ (111) ਡੈਸੀਮਲ ਨੰਬਰ ਸਿਸਟਮ ਵਿੱਚ ਕੀ ਹੈ?

a. 7               b. 3     c. 6     d. 8

 

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2 ਖਾਲੀ ਥਾਵਾਂ ਭਰੋ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ i). ਲਾਜਿਕ ਗੇਟਸ ____ ਅਤੇ ____ ਦੇ ਬਣੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
ਉੱਤਰ :- AND, OR

ਪ੍ਰਸ਼ਨ II. NOT ਸਿਸਟਮ ਨੂੰ ____ ਗੇਟ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਉੱਤਰ :- Inverter

ਪ੍ਰਸ਼ਨ III. _____ ਅਤੇ _____ ਯੂਨੀਵਰਸਲ ਗੇਟ ਹਨ।
ਉੱਤਰ :- NAND, NOR

ਪ੍ਰਸ਼ਨ IV. ਬੇਸਿਕ ਨੰਬਰ ਸਿਸਟਮ ਦੀਆਂ ਦੋ ਕਿਸਮਾਂ ਹਨ _____ ਅਤੇ ____
ਉੱਤਰ :- ਬਾਇਨਰੀ, ਡੈਸੀਮਲ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ V. ਰੋਮਨ ਨੰਬਰ ਸਿਸਟਮ ____ ਨੰਬਰ ਸਿਸਟਮ ਦੀ ਇੱਕ ਉਦਾਹਰਨ ਹੈ।
ਉੱਤਰ :- ਪੁਰਾਣਾ (Ancient)

 

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3. ਸਹੀ ਅਤੇ ਗਲਤ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ I. AND ਗੇਟ ਲਈ ਲਜਿਕ ਇੱਕ ਲਾਜ਼ੀਕਲ ਜੋੜ ਹੈ।
ਉੱਤਰ :- ਗਲਤ (AND ਗੇਟ ਵਿੱਚ ਲਾਜਿਕਲ ਗੁਣਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਜੋੜ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ)

ਪ੍ਰਸ਼ਨ II. ਅੱਕਟਲ ਸ਼ਬਦ ਲਾਤੀਨੀ ਸ਼ਬਦ oct ਤੋਂ ਲਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਜਿਸਦਾ ਅਰਥ 8 ਹੈ।
ਉੱਤਰ :- ਸਹੀ (ਅੱਕਟਲ ਦਾ ਅਰਥ 8 ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਲਾਤੀਨੀ ਸ਼ਬਦ "oct" ਤੋਂ ਆਇਆ ਹੈ)

ਪ੍ਰਸ਼ਨ III. ਯੂਨਿਕਸ ਓਪਰੇਟਿੰਗ ਸਿਸਟਮ ਵਿੱਚ chmod ਕਮਾਂਡ ਫਾਈਲ ਦੀ ਪਰਮਿਸ਼ਨ (Permission) ਦੇਣ ਲਈ ਅੱਕਟਲ ਨੰਬਰ ਸਿਸਟਮ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੀ ਹੈ।
ਉੱਤਰ :- ਸਹੀ (chmod ਕਮਾਂਡ ਅੱਕਟਲ ਨੰਬਰ ਸਿਸਟਮ ਵਿੱਚ ਪਰਮਿਸ਼ਨ ਸੈਟ ਕਰਦੀ ਹੈ)

ਪ੍ਰਸ਼ਨ IV. XNOR ਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ Exclusive NOR
ਉੱਤਰ :- ਸਹੀ (XNOR, Exclusive NOR ਦਾ ਪੂਰਾ ਰੂਪ ਹੈ)

ਪ੍ਰਸ਼ਨ V. ਹੈਕਸਾ ਦਾ ਅਰਥ 6 ਹੈ।
ਉੱਤਰ :- ਗਲਤ (ਹੈਕਸਾ ਦਾ ਅਰਥ 16 ਹੈ)

  

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4. ਬਹੁਤ ਛੋਟੇ ਉਤਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ I. ਲੌਜਿਕ ਗੇਟ ਕੀ ਹੈ?
ਉੱਤਰ :- ਲੌਜਿਕ ਗੇਟ ਇੱਕ ਡਿਜੀਟਲ ਸर्कਟ ਹੈ ਜੋ ਬਾਈਨਰੀ ਇਨਪੁਟ ਨੂੰ ਲਾਜ਼ੀਕਲ ਐਕਸ਼ਨ ਵਿਚ ਪਰਿਵਰਤਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇੱਕ ਆਉਟਪੁਟ ਉਤਪੰਨ ਕਰਦਾ ਹੈ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ II. ਸੰਖਿਆ ਪ੍ਰਣਾਲੀ (Number system) ਦੀਆਂ ਦੋ ਬੁਨਿਆਦੀ ਕਿਸਮਾਂ ਕੀ ਹਨ?
ਉੱਤਰ :- ਬਿਨਾਰੀ (Binary) ਅਤੇ ਡੈਸੀਮਲ (Decimal) ਨੰਬਰ ਸਿਸਟਮ ਦੀਆਂ ਦੋ ਬੁਨਿਆਦੀ ਕਿਸਮਾਂ ਹਨ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ III. ਪੋਜਿਸ਼ਨਲ ਨੰਬਰ ਸਿਸਟਮ ਦੀਆਂ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ 3 ਉਦਾਹਰਨਾਂ ਦਿਓ
ਉੱਤਰ :- ਬਿਨਾਰੀ (Binary), ਡੈਸੀਮਲ (Decimal), ਹੈਕਸਾ (Hexadecimal)।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ IV. ਹੋਕਸਾ ਡੈਸੀਮਲ ਨੰਬਰ ਸਿਸਟਮ ਕੀ ਹੈ?
ਉੱਤਰ :- ਹੈਕਸਾ ਡੈਸੀਮਲ ਨੰਬਰ ਸਿਸਟਮ 16 ਵੱਖਰੇ ਚਿੰਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦਾ ਹੈ (0-9 ਅਤੇ A-F)।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ V. AND ਗੇਟ ਨੂੰ ਟਰੁੱਥ ਟੇਬਲ ਨਾਲ ਸਮਝਾਓ।
ਉੱਤਰ :- AND ਗੇਟ ਦਾ ਆਉਟਪੁਟ ਸਿਰਫ਼ ਤਬ ਹੈ ਜਦੋਂ ਦੋਨੋ ਇਨਪੁਟ 1 ਹੋਂਦੇ ਹਨ:

A

B

Output

0

0

0

0

1

0

1

0

0

1

1

1

ਪ੍ਰਸ਼ਨ VI. NAND ਗੇਟ ਨੂੰ ਯੂਨੀਵਰਸਲ ਗੇਟ ਕਿਉਂ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ?
ਉੱਤਰ :- NAND ਗੇਟ ਨੂੰ ਯੂਨੀਵਰਸਲ ਗੇਟ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਸਾਰੇ ਹੋਰ ਲੌਜਿਕ ਗੇਟ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ VII. XOR ਗੇਟ ਨੂੰ ਟਰੁੱਥ ਟੇਬਲ ਨਾਲ ਸਮਝਾਓ?
ਉੱਤਰ :-XOR ਗੇਟ ਦਾ ਆਉਟਪੁਟ ਤਬ 1 ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਇਨਪੁਟ ਸਧੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਵੱਖਰੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ:

A

B

Output

0

0

0

0

1

1

1

0

1

1

1

0

ਪ੍ਰਸ਼ਨ VIII. NAND ਗੇਟ ਨੂੰ ਟਰੁੱਥ ਟੇਬਲ ਨਾਲ ਸਮਝਾਓ।
ਉੱਤਰ :-NAND ਗੇਟ ਦਾ ਆਉਟਪੁਟ ਸਿਰਫ਼ ਤਬ 0 ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਦੋਨੋ ਇਨਪੁਟ 1 ਹੁੰਦੇ ਹਨ:

A

B

Output

0

0

1

0

1

1

1

0

1

1

1

0

 

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5. ਵੱਡੇ ਉਤਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ:

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.ਯੂਨੀਵਰਸਲ ਗੇਟਸ ਕੀ ਹਨ? ਕਿਸੇ ਇੱਕ ਨੂੰ ਵਿਸਥਾਰ ਨਾਲ ਸਮਝਾਓ।
ਉੱਤਰ :- ਯੂਨੀਵਰਸਲ ਗੇਟਸ ਉਹ ਗੇਟਸ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਸਾਰੇ ਹੋਰ ਲਾਜਿਕ ਗੇਟਸ ਨੂੰ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਦੋ ਯੂਨੀਵਰਸਲ ਗੇਟਸ ਹਨ: NAND ਅਤੇ NOR। ਇਹ ਗੇਟਸ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਲੌਜਿਕ ਗੇਟ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਤੋਂ ਹੀ ਸਾਰੇ ਹੋਰ ਗੇਟਸ ਨੂੰ ਬਣਾ ਸਕਦੇ ਹਨ।
ਉਦਾਹਰਨ ਵਜੋਂ, NAND ਗੇਟ ਇੱਕ ਯੂਨੀਵਰਸਲ ਗੇਟ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾਲ AND, OR, NOT, XOR ਆਦਿ ਬਣਾਏ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ। NAND ਗੇਟ ਦਾ ਤਰੂਥ ਟੇਬਲ ਇਹ ਹੈ:
| A | B | Output |
|---|---|--------|
| 0 | 0 | 1 |
| 0 | 1 | 1 |
| 1 | 0 | 1 |
| 1 | 1 | 0 |
ਇਸ ਦੇ ਆਉਟਪੁਟ ਨੂੰ ਅਲੱਗ-ਅਲੱਗ ਲੌਜਿਕ ਗੇਟ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਬਦਲਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ II. ਚਾਰ ਕਿਸਮਾਂ ਦੇ ਨੰਬਰ ਸਿਸਟਮ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਕਰ ਜੋ ਕਿ ਕੰਪਿਊਟਰ ਵਿੱਚ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
ਉੱਤਰ :-ਕੰਪਿਊਟਰ ਵਿੱਚ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਚਾਰ ਕਿਸਮਾਂ ਦੇ ਨੰਬਰ ਸਿਸਟਮ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ:

  1. ਬਾਇਨਰੀ ਨੰਬਰ ਸਿਸਟਮ (Binary): ਇਸ ਸਿਸਟਮ ਵਿੱਚ ਕੇਵਲ ਦੋ ਅੰਕ ਹੁੰਦੇ ਹਨ: 0 ਅਤੇ 1। ਇਹ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੇ ਮੂਲ ਭਾਸ਼ਾ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਬਾਇਨਰੀ ਸਿਸਟਮ ਨੂੰ ਮਾਈਕ੍ਰੋਚਿਪਸ ਤੇ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਨਿਰਣਯਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
  2. ਡੈਸੀਮਲ ਨੰਬਰ ਸਿਸਟਮ (Decimal): ਇਹ ਸਿਸਟਮ ਸਭ ਤੋਂ ਆਮ ਹੈ ਅਤੇ 0 ਤੋਂ 9 ਤੱਕ ਦੇ ਅੰਕਾਂ ਦਾ ਵਰਤਾਉਂਦਾ ਹੈ।
  3. ਹੈਕਸਾ ਡੈਸਿਮਲ ਨੰਬਰ ਸਿਸਟਮ (Hexadecimal): ਇਹ 16 ਅੰਕਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜੋ 0-9 ਅਤੇ A-F ਤੱਕ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਪ੍ਰਧਾਨ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਿਸਟਮ ਲੈਂਗਵੇਜ ਅਤੇ ਡਿਵਾਈਸ ਡ੍ਰਾਇਵਰਾਂ ਵਿੱਚ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
  4. ਅੱਕਟਲ ਨੰਬਰ ਸਿਸਟਮ (Octal): ਇਸ ਸਿਸਟਮ ਵਿੱਚ 8 ਅੰਕ ਹੁੰਦੇ ਹਨ (0 ਤੋਂ 7) ਅਤੇ ਇਹ ਬਾਇਨਰੀ ਅਤੇ ਡੈਸੀਮਲ ਸਿਸਟਮ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਬਦਲਣ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ III. ਡੀ-ਮੋਰਗਨ ਥਿਓਰਮ ਦੀ ਵਿਸਥਾਰ ਵਿੱਚ ਵਿਆਖਿਆ ਕਰੋ।
ਉੱਤਰ :- ਡੀ-ਮੋਰਗਨ ਥਿਓਰਮ ਇੱਕ ਮੂਲ ਗਣਿਤੀਕ ਕਾਇਦਾ ਹੈ ਜੋ ਲਾਜਿਕ ਗੇਟਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਵਿੱਚ ਮਦਦਗਾਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਸਿਧਾਂਤ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ,

  1. (A AND B)' = A' OR B'
  2. (A OR B)' = A' AND B'
    ਇਹ ਦੋ ਪਿਛਲੇ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਦੇ ਰੂਪ ਹਨ ਜੋ ਇੱਕ ਲਾਜਿਕਲ ਗੇਟ ਦੇ ਵਿਰੋਧੀ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਕਿ ਜੇਕਰ ਤੁਸੀਂ ਕਿਸੇ AND ਜਾਂ OR ਗੇਟ ਦੇ ਉਲਟ ਨੂੰ ਲਾਗੂ ਕਰਦੇ ਹੋ, ਤਾਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਦੁਹਰੇ NOT (ਨਕਾਰਾਤਮਕ) ਗੇਟ ਦੀ ਲੋੜ ਪਵੇਗੀ। ਇਹ ਸਿਧਾਂਤ ਕੰਪਿਊਟਰ ਸਾਇੰਸ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਇਲੈਕਟ੍ਰਾਨਿਕ ਸਰਕਟ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਵਿੱਚ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ IV. ਲਜ਼ਿਕ ਗੇਟਸ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਵਿਸਥਾਰ ਵਿੱਚ ਕਰੋ।
ਉੱਤਰ :- ਲਾਜਿਕ ਗੇਟਸ ਕੁਝ ਮੁੱਖ ਪ੍ਰਕਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਜੋ ਡਿਜੀਟਲ ਸਿਸਟਮ ਦੇ ਮੁੱਖ ਹਿੱਸੇ ਹਨ:

  1. AND ਗੇਟ: ਇਸ ਗੇਟ ਦਾ ਆਉਟਪੁਟ ਸਿਰਫ ਤਬ 1 ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਦੋਨਾਂ ਇਨਪੁਟ 1 ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
  2. OR ਗੇਟ: ਇਸ ਦਾ ਆਉਟਪੁਟ 1 ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜੇਕਰ ਕਿਸੇ ਇੱਕ ਇਨਪੁਟ ਦੀ ਵੈਲਿਊ 1 ਹੋਵੇ।
  3. NOT ਗੇਟ (Inverter): ਇਸ ਦਾ ਆਉਟਪੁਟ ਉਲਟ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜੇ ਇਨਪੁਟ 1 ਹੈ ਤਾਂ ਆਉਟਪੁਟ 0 ਅਤੇ ਜੇ ਇਨਪੁਟ 0 ਹੈ ਤਾਂ ਆਉਟਪੁਟ 1।
  4. NAND ਗੇਟ: ਇਸ ਦਾ ਆਉਟਪੁਟ AND ਗੇਟ ਦੇ ਉਲਟ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਕਿ ਜੇਕਰ ਦੋਨੋ ਇਨਪੁਟ 1 ਹਨ, ਤਾਂ ਆਉਟਪੁਟ 0 ਹੋਵੇਗਾ, ਨਹੀਂ ਤਾਂ 1।
  5. NOR ਗੇਟ: ਇਹ OR ਗੇਟ ਦਾ ਉਲਟ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸਦਾ ਆਉਟਪੁਟ ਸਿਰਫ ਤਬ 1 ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਦੋਨਾਂ ਇਨਪੁਟ 0 ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
  6. XOR ਗੇਟ: ਇਸ ਦਾ ਆਉਟਪੁਟ ਤਬ 1 ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਇਨਪੁਟ ਵੱਖਰੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ (ਇੱਕ 0 ਅਤੇ ਇੱਕ 1)।
  7. XNOR ਗੇਟ: ਇਹ XOR ਗੇਟ ਦਾ ਉਲਟ ਹੈ, ਜਿਸ ਦਾ ਆਉਟਪੁਟ 1 ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਇਨਪੁਟ ਇਕੇ ਜੇਹੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ (ਦੋ 0 ਜਾਂ ਦੋ 1)।